Evrim 101Y:Evrimsel eğilimler nereden kaynaklanır

İçindekiler

Evrimsel eğilimler nereden kaynaklanır? (1/2)

Bilim “ne oldu?” sorusu kadar “sebebi neydi?” sorusunu da sorar. Bir bilim insanı evrimsel bir eğilim gözlemlediğinde, örneğin belirli bir soya ait canlıların boyutlarının zaman içinde büyüdüğünü tespit ettiğinde, yine doğal olarak “burada neler olup bitiyor?” diye soracaktır. Ancak bu sorunun birçok olası cevabı olabilir.

Gerisin geriye bakınca

Günümüz atlarını doğuran soyun fosil kayıtlarına baktığımızda, boyutça büyüme yönünde bir eğilim göze çarpar. Atın evrimi, aşağıda olduğu gibi, genellikle istikrarlı bir eğilim olarak gösterilir.

Buna karşın, günümüz atlarıyla akraba gelmiş geçmiş (yani soyu tükenmişler dahil) tüm at soylarını ele aldığımızda, bu “eğilim” bulanıklaşmaya başlar. Bazı at soyları büyürken bazıları küçülmüş, bazıları ise düzensiz değişimler göstermiştir. O halde atlara sık sık atfedilen büyüme yönündeki eğilim, aslında genel bir eğilim değildir. Daha ziyade insanların geçmişe bakarken yalnızca günümüz atlarının dayandığı soyu dikkate almalarının sonucudur.

İşlevsel veya fiziksel sınırlar

Bir soy farzedelim ki, söz gelimi boyut veya karmaşıklık bakımından bir alt veya üst sınırda bulunuyor olsun - mesela kendisinden daha küçük bir canlının hayatta kalamayacağı kadar küçük olsun. Böylesi bir soyun evrimini zaman içinde takip edip, torunlar ile atayı kıyasladığımızda, başlangıçtaki alt veya üst sınırdan uzaklaşma yönünde kaçınılmaz bir eğilim gözlemleriz.

Örneğin foraminiferler, evrimsel tarihlerinde pek çok kez yokoluşlarla kırılmış, geriye birkaç, ufak soy bırakmışlardır. Hayatta kalan bu soylar zaman içinde yeniden çeşitlenirken, yeni evrilen foraminiferler çoğunlukla atalarından daha büyük boyutlara eriştiler. Burada eğilim vücut büyüklüğünün artışı yönündedir, fakat bu eğilimin temelinde, sadece, foraminiferlerin evrimlerine başlarkenki boyutlarından daha ufak olamayacakları gerçeği de yatıyor olabilir. Yani belki de büyükmekten başka çareleri yoktu!

Ana Sayfa

Evrimsel eğilimler nereden kaynaklanır? (2/2)

Foraminifer resmi ABD Ulusal Foraminifer Koleksiyonu’ndan alınmış ve Smithsonian Enstitüsü’ne aittir.